برخي واژه ها گاهي به غلط ترجمه و تفسير مي‌شوند؛ مثلاً صبر را گاهي به «تحمّل» و «قبول ظلم» معنا مي‌کنند و مي‌گويند يک مسلمان صبور، بايد بر هر ظلمي که بر او وارد شد، صبر کند.
اين تفسير که در واقع ظالم‌پروري و حقارت‌طلبي است، ابداً در مورد صبر صحيح نيست؛ بلکه صبر به معناي مقاومت، پايمردي، برخورد صحيح با مشکلات و تحکيم و تثبيت حق است، هر چند مستلزم از دست دادن مال و جان و آبرو باشد.
قيام
امام حسين عليه السلام يک نمونه بارز صبر است؛ همچنان که صلح
امام حسن عليه السلام نيز الگوي تمام عيار صبر بود. زيرا امام مجتبي عليه السلام مي ديد اگر شمشير بکِشد،
معاويه تمام
شيعيان اميرالمؤمنين علي عليه السلام را مي کشد و بر تخت سلطنت مي‌نشيند و همانطور که خودش گفته بود، نام مبارک
رسول الله را براي هميشه از صفحه تاريخ مي‌زدايد.
اينجاست که امام و حجت خدا کاسه صبر را هر چند که تلخ است، مي‌نوشد و با صلح خود، جان شيعيان را حفظ مي فرمايد.
امام حسين عليه السلام هم بر اساس همين منطق مي ديد که اگر در خانه بنشيند و با
يزيد مقابله نکند، ديگر هيچ‌کس را ياراي آن نيست که اين مردم خفته و جاهل را از خواب غفلت بيدار کند و هشدار دهد. لذا خونش را در اين راه ريخت و جوانانش را قرباني کرد و به اسارت زنان و فرزندانش رضايت داد.
بنابراين صبر، پايمردي و استقامت مناسب است که گاهي در لباس سکوت و صلح جلوه مي کند و گاهي در لباس فرياد و خون.
خداي تعالي در سوره بقره آيه 177درباره متقين مي فرمايد:«
والصابرين في الباساء و الضراء» (آنها در سختي‌ها و بلايا صبر را پيشه مي‌کنند و با پايمردي و استقامت قدم برمي‌دارند.»
محقّق طوسي مي‌فرمايد:«صبر به معناي خودنگهداري و حفظ نفس است؛ به طوري که شخص در مقابل سختي ها جزع و بي‌تابي نکند و در باطنش، اضطراب حاصل نگردد و زبان به شکايت باز نکند.»
صبر به انواعي تقسيم مي‌گردد:«صبر بر مصيبت، صبر بر طاعت، صبر بر ترک معصيت، صبر بر حسن خلق.»
راغب مي‌گويد:«صبر لفظ عامي است که برحسب موارد، اسم هاي گوناگون دارد؛ مثلا صبر در مقابل مصيبت به همان کلمه «صبر» تعبير مي شود، استقامت در ميدان نبرد را «شجاعت» گويند، به پايمردي در مقابل ناملايمات «سعه صدر»، به صبر در نگفتن سخن « کتمان » و به صبر بر خوردن غذا «صوم» (روزه) مي‌گويند.»
صبر نوعي تحمل مشقت است که اگر با بينش الهي توأم گردد، ارزش فوق العادي دارد؛ به طوري که
حضرت امام جعفر صادق عليه السلام مي‌فرمايد:«الصبر رأس الايمان» (صبر نسبت به ايمان، مانند سر است نسبت به بدن.)
امام باقر عليه السلام مي فرمايد:«بهشت در سختي و صبر پيچيده شده است. هر کس در دنيا بر سختي ها و ناملايمات صبر و بردباري ورزد داخل بهشت مي‌شود؛ جهنم نيز به لذات و شهوات پيچيده شده است؛ و هر کس به دنبال لذت‌ها و خواسته‌هاي نفساني برود، به جهنم داخل مي‌گردد.»
امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد:«ما صابر و شکيباييم و شيعيان ما صابرتر و شکيباترند... زيرا ما از همه چيز آگاهيم و صبر مي‌کنيم ولي شيعيان ما از بسياري چيزها آگاه نيستند و با اين حال همچنان صبر پيشه مي‌کنند.»
جابر از امام باقر عليه السلام پرسيد:« صبر جميل چيست؟»
فرمود:«صبري است که شخص زبان شکوه و شکايت به سوي مردم باز نکند.»
رسول خدا صلي الله و عليه و آله و سلم فرمود:«در
روز قيامت که همه خلايق جمع هستند، منادي از طرف خداوند ندا مي‌کند که اهل صبر کجايند.
گروهي از مردم برمي‌خيزند. دسته‌اي از
ملائکه به استقبال آنها مي‌آيند و مي‌پرسند «صبر شما چه بوده است؟»
مي‌گويند «ما بر طاعت خداوند و ترک معصيت او صبر کرده‌ايم.»
منادي ندا مي کند که:«بندگان من راست مي‌گويند. راه آنها را باز کنيد تا بدون حساب به بهشت بروند.»